Dünden bugüne ABD-İsrail ilişkileri: Bundan sonra ne olacak?
Murat Gemici yayınlandı
İsrail hükümeti Gazze’nin güneyindeki sınır kenti Refah’a büyük bir saldırı düzenlemeyi planlarken İsrail ve ABD arasındaki ipler gerilmeye devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden, Refah’ı işgal planı devam ederse silah sevkiyatının durdurulacağı yönünde uyarıda bulundu. İsrail’in tarihteki en büyük müttefiklerinden biri olan ABD’nin bu kararı iki hükümet arasındaki anlaşmazlıkların ilk büyük örneği olarak görülüyor. İşte İsrail’in ABD ile ilişkilerindeki bazı kilometre taşları…
Dönemin ABD Başkanı Harry Truman, yeni kurulan İsrail devletini resmi olarak tanıyan ilk dünya lideri oldu.İsrail, Fransa ve İngiltere ile yürüttüğü bir operasyon sonucunda Sina Yarımadası ve Gazze Şeridi’ni ele geçirdi.
Bu duruma öfkeli olan dönemin ABD Başkanı Dwight Eisenhower’ın yönetimi, İsrail’in koşulsuz geri çekilmesinde ısrar etti.
Eisenhower, çekilmediği takdirde İsrail’e hayati önem taşıyan ABD mali yardımını askıya alma tehdidinde bulundu.ABD, çevredeki Arap ülkeleriyle yaptığı savaşta İsrail’in arkasında durdu.
Ancak İsrail’in uluslararası sularda ABD casus gemisi Liberty’ye saldırmasıyla ilişkiler sarsıldı.
Otuz dört Amerikalı denizci öldürüldü ve 174’ü yaralandı.
İsrail, Liberty’yi Mısır gemisiyle karıştırdığını söyleyerek özür diledi.Fotoğrafta dönemin İsrail Başbakanı Golda Meir ile oturan ABD Başkanı Richard Nixon, 1967 savaşında toprak kaybeden Mısır ve Suriye’nin Yahudilerin kutsal günü Yom Kippur’da İsrail’e sürpriz bir saldırı başlatmasının ardından uçakla İsrail’e askeri teçhizat ulaştırdı.Fotoğrafta dönemin İsrail Başbakanı Yitzhak Rabin ile yürüyen ABD Başkanı Gerald Ford’un yönetimi, Mısır’la 1967’de ele geçirilen Sina yarımadasından geri çekilmeyi öngören bir “bağlantıyı kesme” anlaşması imzalamadığı takdirde İsrail’le ilişkileri yeniden değerlendirmekle tehdit ediyor.Dönemin ABD Başkanı Jimmy Carter, İsrail ile Mısır arasında Camp David’deki görüşmelerde barış anlaşmasının imzalanmasına ev sahipliği yaptı. İsrail sonunda Sina Yarımadası’ndan çekildi.ABD Başkanı Ronald Reagan, Lübnan’daki savaş sırasında İsrail’in Beyrut’a düzenlediği bombalı saldırılar nedeniyle İsrail Başbakanı Menachem Begin’e “öfkesini” ifade etti ve ateşkes yapması için baskı yapıyor.Kongre soruşturmasında İsrail kuvvetlerinin Lübnan’ın kalabalık bölgelerinde kullandığının ortaya çıkması üzerine Reagan, İsrail’e misket bombası satışını altı yıl süreyle yasakladı.Dışişleri Bakanı James Baker, ABD’nin, İsrail’in Filistinlilerle barış müzakereleri konusunda ayak diretmesinden bıktığını söyledi.
Beyaz Saray’ın telefon numarasını okuyarak her iki tarafı da “barış konusunda ciddi olduğunda aramaya” çağırdı.Dönemin ABD Başkanı George Bush, İsrail’in Irak’a saldırmasının ABD liderliğindeki koalisyonun parçalanmasına neden olacağından endişe ederek İsrail’i Birinci Körfez Savaşı’ndan uzak durmaya zorladı.
Washington ayrıca, İsrail’in Sovyet Yahudilerinin göçünü engellemek için talep ettiği 10 milyar dolarlık kredi garantisini alıkoydu.
Bu da Başbakan Yitzhak Shamir’in Madrid barış konferansına katılması yönündeki baskıyı artırdı.
Bush, İsrail’in 1967 savaşında ele geçirdiği bölgelerde yerleşim inşasını dondurmadığı sürece garantileri vermeyeceğini söylüyor.ABD Başkanı Geroge Bush, Başbakan Yitzhak Rabin’in yerleşim inşasında sınırlı bir kısıtlama önermesinin ardından İsrail’in kredi garantisi talebini onayladı.ABD Başkanı Bill Clinton, geçici Filistin özyönetimine ilişkin İlkeler Bildirgesi’nin imzalanması sırasında İSrail Başbakanı Rabin ile Filistin lideri Yaser Arafat’ın el sıkışmasına ev sahipliği yaptı.ABD Başkanı Clinton, Arafat ile İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu arasındaki zirveye ev sahipliği yaptı.
Netanyahu işgal altındaki toprakların çoğunu Filistin öz yönetimine devretmeyi kabul etti.Başkan George W. Bush, Filistin ayaklanmasının başlamasından üç yıl sonra, şiddete son verilmesi ve devlet olma görüşmelerine geri dönüş için bir taslak belirleyen bir “yol haritası” barış planını duyurdu.ABD Başkanı Bush, İsrail Başbakanı Ariel Şaron’a, “mevcut büyük İsrail nüfus merkezlerinin” (işgal altındaki Batı Şeria’daki yasa dışı Yahudi yerleşim bölgelerine dolaylı bir gönderme) İsrail’in 1949’da çizilen ateşkes hatlarına dönmesini beklemenin “gerçek dışı” olduğunu söyledi.ABD Başkanı Bush, İsrail parlamentosuna, İsrail ile ABD arasındaki kopmaz bağın herhangi bir anlaşmadan daha derin olduğunu ve İncil’le olan ortak bağa dayandığını söyledi.
İsrail, Başkan Barack Obama’nın başkan yardımcısı Joe Biden’ın ziyareti sırasında Kudüs çevresinde daha fazla yerleşimci evi inşa edileceğini duyurdu.
Dışişleri Bakanı Hillary Clinton bu hareketi “aşağılayıcı” olarak nitelendirdi.
İsrail, Başkan Barack Obama’nın ve başkan yardımcısı Joe Biden’ın ziyareti sırasında Kudüs çevresinde daha fazla yerleşimci evi inşa edileceğini duyurdu.
Dışişleri Bakanı Hillary Clinton bu hareketi “aşağılayıcı” olarak nitelendirdi.Netanyahu, Obama’nın “İsrail ile Filistin arasındaki sınırların 1967 çizgisine dayanması gerektiğini” kamuoyuna açıklamasından birkaç gün sonra Beyaz Saray Oval Ofis’e ziyaret gerçekleştirdi.Obama, uluslararası toplumun İsrail’in iki devletli çözüm konusunda ciddi olduğuna inanmadığını söyledi.Obama, başkanlığının son haftalarında, İsrail’in yerleşim inşasını kınayan bir BM Güvenlik Konseyi kararının ABD vetosunu saklı tutarak kabul edilmesine izin verdi.
Bu, ABD’nin Birleşmiş Milletler’de İsrail’i koruduğu geçmişinden koptuğu ilk an oldu.Onlarca yıldır devam eden ABD politikasını tersine çeviren Başkan Donald Trump, Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıdı.
Yeni ABD büyükelçiliği 2018’de Kudüs’te açıldı.Trump yönetimi, İsrail’in 1967 savaşında Suriye’den ele geçirilen Golan Tepeleri üzerindeki egemenliğini tanıdı.ABD Başkanı Joe Biden, Filistinli grup Hamas’ın 7 Ekim’de Gazze’den İsrail’e yönelik saldırısını başlatmasının ardından İsrail’e “her türlü destek” teklif etti ve “İsrail’e düşman olan herhangi bir tarafı” avantaj aramaması konusunda uyardı.Biden İsrail’i, Hamas’a karşı yürüttüğü savaşta Gazze’deki sivilleri “ayrım gözetmeden” bombalaması nedeniyle uluslararası desteği kaybettiği konusunda uyardı.ABD Başkanı Biden, “çatışmalara sürekli bir ara vermek” istediğini ve İsrail’in Gazze’deki askeri tepkisinin “aşırı” olduğunu söyledi.Biden, Netanyahu’yu İsrail’in Gazze’nin en güneyindeki Refah kentinde, burada barınan yaklaşık 1 milyon insanın güvenliğini sağlamaya yönelik inandırıcı bir plan olmadan askeri operasyon başlatmaması gerektiği konusunda uyardı.Netanyahu, İsrail’in Refah’a yönelik askeri operasyonunu sürdüreceğini söyledi.Başkan Joe Biden, İsrail güçlerinin Refah’a büyük bir işgal yapması halinde ABD’nin kendisine silah sağlamayı bırakacağı konusunda ilk kez İsrail’i açıkça uyardı.İsrail güçleri Refah’ın yerleşim bölgelerinin yakınlarına tanklar yığdı.
