Ay'a iniş görevi neden başarısızlıkla sonuçlandı? Uzay aracının başına gelenler

Geçtiğimiz hafta 50 yılın ardından Ay’a iniş yapmak için yola çıkan ilk ABD uzay aracı Peregrine, Dünya’ya geri dönmek için yola çıktı. Kritik bir yakıt sızıntısının Ay’a ulaşma hedefini sekteye uğratmasının ardından uzay aracının atmosfere yanarak yeniden giriş yapması bekleniyor. Görevi yürüten şirket Astrobotic Technology, Pazar günü uzay aracı Dünya’ya doğru düşerken havada parçalanmasına izin vererek imha etme kararı aldıklarını açıkladı.

NASA’ya ait 108 milyon dolar değerindeki ekipman, ABD Başkanı John F. Kennedy’nin saç örneği ve yüzlerce insanın küllerini taşıyan 1,2 tonluk uzay aracı “Peregrine” kalkışından kısa bir süre sonra arızalandı. Araç Apollo görevinden beri 50 yılı aşkın süre sonra ABD tarafından Ay yüzeyine gerçekleştirilecek ilk uzay göreviydi.
NASA’nın desteklediği görev, ekibin uzay aracının yakıtında “kritik bir kayıp” yaşandığını tespit etmesi nedeniyle başarısızlıkla sonuçlandı.
NASA ile 108 milyon dolarlık bir sözleşme kapsamında “Peregrine” uzay aracını geliştiren şirket “Astrobotic Technology”, Pazar günü uzay aracı Dünya’ya doğru düşerken “havada parçalanmasına” izin vererek imha etme kararı aldıklarını açıkladı.

Şirket uzay aracının birkaç hafta daha çalışmasının mümkün olduğuna ve yakıtı tamamen bittiğindeyse Dünya’yı ıskalayabileceğine inanıyordu.
Son açıklamada Peregrine’in yeniden girişinin güvenlik riski teşkil etmediğini düşündükleri ve uzay aracının Dünya atmosferinde yanacağına inandıkları belirtildi.

Astrobotic ve NASA’nın Perşembe günü düzenleyeceği basın toplantısında görev hakkında daha fazla açıklama yapması bekleniyor.
Astrobotic CEO’su John Thornton, “Görev 18 Ocak’ta sona erdikten sonra deneyimlerimizi paylaşmayı sabırsızlıkla bekliyorum. Bu görev bize şimdiden çok şey öğretti ve Ay’a yapılacak bir sonraki görevimizde yumuşak iniş gerçekleştireceğimize dair bana büyük güven verdi.” ifadelerini kullandı.

Astrobotic’in Peregrine uzay aracını imha etmek için birden çok seçeneği vardı.
Uzay aracı evrenin derinliklerinde terk edilip sonsuza dek karanlık boşlukta kalmaya mahkum edilebilirdi.
Ancak şirket, “hasarlı uzay aracının sorun yaratma riski” göz önünde bulundurularak bu plandan vazgeçtiğini söyledi.
Peregrine iniş aracı yakıtı tamamen bittiğinde uzaydaki diğer nesnelere, operasyonel uydular gibi, çarpabilecek kontrolsüz bir çöp haline gelecek.
Şirket ayrıca geçmiş yıllarda Ay görevlerinde birçok uzay aracının kasıtlı veya kasıtsız olarak yaptığı gibi, Peregrine’in de A’ya “çarparak” iniş yapmasına izin vermeyi düşünmüş olabilir. Ancak bu plan da uygulamaya geçmedi.
Araç Dünya’ya ulaştığında gezegenin kalın atmosferine yüksek hızlarda çarparak yok olacak.
Şirket Peregrine’i geri getirme kararının “uzay topluluğu ve ABD Hükümeti’nden güvenli ve sorumlu eylem planına ilişkin görüşler” alındıktan sonra oluşturulduğunu söyledi.

Eğer Peregrine Ay’a ulaşmış olsaydı, NASA’nın 1972’deki Apollo 17 misyonundan bu yana Ay yüzeyine inen ilk ABD uzay aracı olacaktı.
Ancak şirket uzay aracının 8 Ocak’ta fırlatılmasından yalnızca birkaç saat sonra, Ay’a yumuşak inişin mümkün olmayacağını kabul etti.
Astrobotic daha sonra planı değiştirdi ve yakıt tankları boşalırken aracı bir uydu gibi çalıştırma kararı aldı.
Peregrine’in yakıt sızıntısı, fırlatılışını takip eden günlerde yavaşladı ve uzay aracına binlerce kilometre boyunca sürüklenme imkanı verdi.

Görev boyunca Peregrine yalnızca iniş aracının yan tarafına monte edilen ve stabiliteyi korumak için tasarlanmış küçük motorlar olan durum kontrol iticileri tarafından kontrol edildi.
Şirket daha sonra iniş aracının üç ana motorundan birini kısa süreliğine çalıştırabildiğini söyledi.
Ancak yakıt sızıntısı nedeniyle ana motorların uzun süreli ve kontrollü şekilde çalıştırılması imkansızdı.
Pazartesi itibarıyla uzay aracının Dünya’ya mesafesi yaklaşık 351.000 kilometre olarak belirlendi.

Bilim insanları iniş aracındaki bazı bilim araçlarını ve diğer ekipmanları çalıştırmayı başardı.
Bir haber bülteninde açıklanana göre, NASA’nın beş yükünden ikisi (Nötron Spektrometre Sistemi ve Doğrusal Enerji Transfer Spektrometresi) uzaydaki radyasyon seviyelerine ilişkin veri toplayabildi.
Peregrine iniş aracı aynı zamanda NASA tarafından geliştirilen ve Ay’a inmesine yardımcı olmak için tasarlanan yeni bir sensörü de etkinleştirebildi.
“Navigasyon Doppler Lidar”ı olarak adlandırılan bu cihaz, hassas konum hesapları gerçekleştirmek için lazerleri ve mesafeyi ölçmek için Doppler efektini kullanıyor.

NASA yetkilisi Joel Kearns yaptığı açıklamada, “NASA tarafından sağlanan bilim araçlarının ölçümleri ve operasyonları, gelecekteki Ay görevleri için teknik bilgi ve bilimsel veriler sağlayacaktır.” dedi.
Ancak NASA’nın bilim araçlarından en az biri (Lazer Retroreflektör Dizisi) çalıştırılamadı.
Benzer şekilde, Ay’da çalışmak üzere özel olarak tasarlanmış bir dizi başka yük de Peregrine iniş aracında sıkışıp kalmış görünüyor.
Bunlar arasında Carnegie Mellon Üniversitesi’nde geliştirilen bir uzay gezgini ve Meksika Uzay Ajansı’ndan Ay yüzeyine bırakılmak üzere tasarlanan beş küçük robot yer alıyor.
Peregrine uzay aracı ayrıca müşterilerin göreve dahil etmek için para ödediği çeşitli hatıraları, mektupları ve hatta insan kalıntılarını da taşıyor.