Adını Gas Light isimli oyundan alıyor: Gaslighting nedir?

İngiliz oyun yazarı Patrick Hamilton’ın 1938’de Gas Light adlı kitabından adını alan “gaslighting” kelimesi son yıllarda sıklıkla kullanılıyor. Gaslighting özellikle kişisel ve politik bağlamlarda insanları “yanıltmakta kullanılan kanallar ve teknolojilerdeki büyük artışı” anlatıyor. Peki, Gaslighting nedir?

Gaslighting, bir psikolojik manipülasyon ve taciz yöntemidir. Bireyi kendi hafıza, algı ve akıl sağlığını sorgulayıp irdelemeye iten bir çeşit kötü yönlendirmedir. Bireyde veya seçilen grupta şüphe uyandırma, kalıcı inkâr, çelişki ve yalan yoluyla peyderpey dikte edilir ve fark edilmesi kimi zaman güçtür. Terimin adı, Gas Light (Gaz Lambası) adlı 1938 yapımı bir oyundan gelmektedir.

Gaslighting, kelimesinin kökeni Patrick Hamilton’ın Kraliçe Victoria dönemi Londra’sında geçen oyunundan geliyor. Oyunda orta sınıfa mensup bir çiftin yalanlara ve aldatmaya dayalı evliliği ele alınıyor. Oyunda baş karakter Jack Manningham, evlerindeki gaz lambasının kısıldığını söyleyen karısı Bella’yı delirmeye başladığına ikna etmeye çalışıyor. Oyun 1940’ta İngiltere’de ardından 1944’te ABD’de olmak üzere iki kez beyaz perdeye uyarlandı. Ingrid Bergman’ın oynadığı Amerikan versiyonu, iki Akademi Ödülü kazandı.

Oyun 1940’ta İngiltere’de ardından 1944’te ABD’de olmak üzere iki kez beyaz perdeye uyarlandı. Ingrid Bergman’ın oynadığı Amerikan versiyonu, iki Akademi Ödülü kazandı.

Gaslighting’i her yerde hissetmek mümkün. Bir iktidar mücadelesinin ideolojik aygıtı olarak politikada, bir kitleyi manipüle etmek için medyada, daha agresif biçimde sosyal medyada, bir ünlüye bir güçlüye itibar suikastında, spordan magazine hayatın her alanında birini tuzağa çekerken, bir kişi ya da kurum hakkında algı yaratırken, toplumu belli etmeden değiştirmek için haber üretirken vb. her durumda…